DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİ
İstenildiği zaman çocuk sahibi olmak aile için çok önemli sosyal bir durumdur. Çağımızda infertilitenin büyük bir sorun olmasının yanında istenmeyen gebeliklerin sonlandırılması da aynı derece büyük bir sorundur. Öyleyse aile yapısını oluştururken planlanmış zaman ve sayıda çocuk sahibi olmak daha sağlıklı nesillerin devamını sağlayacaktır. Doğum kontrol yöntemlerinin kısırlaştırmak gibi bir hedefi yoktur. Çok çeşitli, genellikle kadınlara sorumluluğun daha fazla yüklenildiği yöntemleri tek tek anlatalım.
Öncelikle bu yöntemleri sınıflara ayırabiliriz. Hormonal, mekanik, cerrahi yöntemler gibi. Ya da geçici, kalıcı, erkek, kadın gibi. Her yöntemin kendi içinde tercih edilebilirlikleri, koruma etkinlikleri, uygulama kolaylıkları farklıdır. Her birey ya da çift kendi için en uygun yöntemi doktoruna danışarak seçmelidir.
• Doğum Kontrol Hapları (Oral Kontraseptifler)
Doğum kontrol hapları (oral kontraseptifler), gebeliği önlemek için hormonların kullanıldığı doğum kontrol yöntemleridir. İlaçların içindeki sentetik kadınlık hormonları, kadınların doğal hormon düzeylerini değiştirerek her ay yumurtalıklardan yumurta salınımını engeller. Ek olarak, rahim içi dokusu incelir bu nedenle döllenmiş yumurtanın rahim içinde kalması zorlaşır.
Büyük kısmı kadınlık hormonlarının ikisini bir arada barındırır; östrojen ve progesteron. Sadece progesteron içeren haplar daha çok emzirme döneminde ya da östrolen hormonunun kullanılmasının sakıncalı görüldüğü durumlarda tercih edilebilir.
Hapa ilk başlama zamanı genellikle adetin ilk beş gününden biridir. İlacınızı her gün benzer saatlerde almalısınız. Her kutu bitimde yedi günlük boşluğun ardından yeni kutuya başlanır. Bu ilaçlar genellikle yirmi bir tablet içerir. İlaçsız süreçte kanamanız olacaktır. Bu kanama miktarı ilaç kullanmadığınız zamanki adetlerinize göre miktar ve süre olarak daha az olacaktır. Bu bir sorun değil aksine ilacın hedeflerinden biridir. Yeni jenerasyon, düşük dozlu ilaçların bazıları yirmi sekiz tablet içerir ve bu ilaçlarda iki kutu arasında boşluk bırakılmaksızın yeni kutuyla devam edilir.
Eğer hap almayı unutursanız düzensiz adet kanaması görebilir ve gebe kalabilirsiniz. Eğer bir hap almayı unutursanız, hatırladığınız anda hapı içmelisiniz ve bir sonraki hapı her zamanki saatinde almalısınız. Arka arkaya iki hap almayı unutursanız, iki gün, günde iki hap içip daha sonra günde bir hapla devam ediniz. Eğer üç veya daha fazla gün hap almayı unuttuysanız, hapları kesiniz ve bir sonraki adet dönemine kadar başka bir doğum kontrol yöntemi uygulayınız. Beklediğiniz günde adet görmezseniz, doktorunuza danışınız. Eğer iki veya daha çok hap almayı unuttuysanız ve adet döneminiz geçtiyse hamile kalmış olabilirsiniz. İlaçlarınızı kesiniz ve gebe olmadığınızdan emin oluncaya kadar başka bir doğum kontrol yöntemi uygulayınız.
Kullandığınız bazı antibiyotikler, antidepresanlar, geçirdiğiniz ağır hastalıklar kullanmakta olduğunuz ilacın etkinliğini bozabilir. Bu nedenle böyle durumlarda mutlaka doktorunuzla iletişime geçiniz.
Avantajlar;
En önemli faydası etkili bir doğum kontrol yöntemi olması ve seks hayatınızı kesintiye uğratmamasıdır.
Rahim ve yumurtalık kanseri, yumurtalık kistleri, romatoit artrit ve dış (tubal) gebelik risklerini azaltır.
Adetleriniz düzenli, daha hafif ve ağrısız geçer.
Genellikle, doğum kontrol haplarına başlamadan önce jinekolojik bir problemi olmayan kadınlar, kullanım süresine bağlı olmaksızın hapları bıraktıktan sonra gebe kalmakta bir zorluk yaşamamaktadırlar.
Dezavantajlar;
Her gün alınmalarının gerekliliğidir. Sorumluluk kadındadır.
- Başladıktan sonra ilk birkaç ay düzensiz kanamalar,
- Bulantı-kusma, kilo alımı,
- Göğüslerde şişlik,
- İştah artması,
- Depresyon,
- Baş ağrısı,
- Adet miktarının azalması veya olmaması,
- Kan basıncında artış,
- Uyuşukluk gibi yan etkileri vardır.
Ama tüm bu belirtiler ilaç kullanımından bir kaç ay sonra geçer.
Doğum kontrol hapı kullanıp sigara içen kadınların, özellikle 35 yaş üzerinde, kalp hastalığı ve kan pıhtılaşması gibi ciddi problemlerle ilgili riskleri artmıştır. Kalp hastalığı kalp krizine neden olabilir. Kan pıhtılaşması, bacak ağrısı, şişlik veya göğüs ağrısına neden olabilir.
Doğum kontrol hapları, AİDS gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz.
Cinsel istekte azalma ve vajinal kuruluk yaratabilir.
• Rahim İçi Araç (RIA-SPİRAL)
Rahim içi araç (RIA), uzman hekim tarafından doğum kontrol amacıyla rahim içine yerleştirilen bir alettir. Rahim içinde 1 – 5 yıl kalabilir. Genellikle ucunda ip bulunan plastik veya metalden yapılmıştır. Bazı spiraller bakır veya progesteron hormonu içerir. Spiral üreme organlarının fiziksel çevresini değiştirerek gebeliği engeller. Bu değişiklikler yumurtanın döllenmesini veya rahim içine yerleşip gelişmesini engeller. Eğer yoğun adet kanaması yaşamışsanız, üreme organlarından herhangi birine ait (yumurtalık, rahim, tüpler) bir enfeksiyon veya dış gebelik öykünüz varsa doktorunuzla spiral kullanma riskleri konuşmalısınız.
Jinekoloğunuz tarafından rahim içine yerleştirilir. Genellikle gebelik ihtimalinin çok az olduğu, rahim ağzının hafifçe açıldığı dönem olduğu için adet bitimine yakın takılır. Uygulama birkaç dakika sürer. Kramp tarzında ağrıya neden olabilir. Kişisel ağrı duyarlılığına göre anestezi altında da uygulanabilir. Spiralin uygulanmasından sonraki ay yerleşimini kontrol etmek için doktorunuzla görüşmelisiniz. Spiralin ipi vajenden parmak sokulduğunda hissedilir. İlişki sırasında erkek tarafından hissedilme oranı çok azdır. Spiralin yapısına göre doktorunuz tarafından kullanım süresi söylenir. Ortalama beş yıllıktır ve her yıl doktor kontrolüne gitmeniz gerekir. Çıkartılması takılmasına göre çok kolay ve ağrısızdır ve adet gününden bağımsız herhangi bir zamanda olabilir.
Kısaca hormonlu spirallerden söz etmek gerekirse (sadece progesterone hormonu içerirler) bu yöntem doğum kontrolü dışında kimi zaman tedavi amacıyla da uygulanabilir. Aşırı kanaması olan ve patolojik tanıda normal olarak değerlendirilmiş kadınlarda, miyomların varlığında kanama miktarlarını belirgin olarak azaltmasından dolayı tercih sebebi olabilir. Lekelenme tarzındaki kanamalar ya da hiç adet kanaması olmaması hormonlu spiraller için beklendik durumlardır. Etkinlik süreleri beş yıldır.
Avantajlar;
- Gebelikten korunma etkinliği %97’dir.
- İlişkiyi kesintiye uğratmaz.
- Uzun süreli koruma sağlar. Spiral çıkartıldığında gebelik kabiliyeti hemen geri döner.
Dezavantajlar;
- Genellikle birkaç ay adet miktarında ve kramplarda artma.
- Adet dönemleri arasında lekelenme tarzında kanama.
- Pelvik enfeksiyon (PID) riskinde artma ki bu infertiliteye/kısırlığa neden olabilmektedir..
- Spiralin yer değiştirmesi durumunda gebeliğe neden olabilir. Bu gebeliğin dış gebelik olma ihtimali normale göre daha yüksektir.
• Diyafram
Vajinal diyafram, bir halka üzerine geçirilmiş yumuşak bir kauçuktur. Kadınlar için doğum kontrol amaçlı bariyer yöntemdir. Cinsel ilişki öncesi, bir miktar spermisid ile birlikte vajene yerleştirilir. Diyafram, rahim ağzını kep gibi örter. Diyafram spermisidi serviks üzerinde tutar, böylece spermleri öldürüp, gebeliği engeller. Diyaframlar değişik tip ve büyüklüktedir. Hangi diyaframın size uygun olduğu doktorunuz tarafından belirlenir.
Cinsel ilişkiden 3 saat öncesine kadar diyafram vajene yerleştirilebilir. Her kullanım öncesi, diyafram ışığa tutularak delik, yırtık veya zayıflamış yeri olup olmadığı kontrol edilmelidir. Yerleştirmeden önce içine ve kenarlarına spermisit içeren jel sürülmelidir. Takma pozisyonunuzu kendi tercihinize göre belirleyebilirsiniz. Kibarca vajen dudaklarını aralayıp, diyaframı ikiye katlayıp, kubbe kısmı aşağı gelecek şekilde yerleştirilir. Diyaframın serviksi tamamen örttüğü kontrol edilmelidir. Cinsel ilişkiden sonra 6 – 8 saat diyafram çıkarılmamalıdır. Bu sayede spermisidin tüm spermleri öldürmesi sağlanır. Çıkartılması da kolaydır, işaret parmağıyla halka kısmından tutarak çıkartılır. Her kullanımdan sonra yıkanmalı, kurulanmalı ve kuru olarak saklanmalıdır. Takmadan ve çıkarmadan hemen önce idrar boşaltılması, enfeksiyon riskinin azaltılması açısından önemlidir. Her 1 – 2 yılda bir diyafram değişilmelidir.
Avantajları;
Uygun şekilde kullanıldığında oldukça güvenli, mekanik, bariyer doğum kontrol yöntemlerindendir.
Cinsel yolla geçen hastalıkların riskini azaltır.
Dezavantajları;
- Uzman bir hekim tarafından reçete edilmelidir.
- Düzgün kullanılmazsa rahatsızlık ve idrar yolu enfeksiyonu yapabilir.
- Bazı durumlarda kauçuk veya spermisid allerjisi, kaşıntı, yanma ve kızarıklık yapabilir.
- Gebelik, düşük, pelvik cerrahi veya aşırı kilo alıp vermelerde uzman hekim tarafından tekrar muayene edilip, diyaframın değiştirilmesi gerekebilir.
• Prezervatif (Kondom)
Dünyada en yaygın kullanılan korunma yöntemidir. Sentetik (latex) maddelerden üretilir, içeriğinde spermisidler bulunur, çok sayıda çeşidi vardır. İlişki esnasında ereksiyon olmuş penise ucundaki hava çıkartılarak takılır. İlişkinin ortasında kullanıldığı için bazı çiftler açısından kullanımına sempati gösterilmeyebilir. Her ilişkide yeni kondom kullanılması gerekir.
Avantajları;
- Uygun kullanıldığında istenmeyen gebelikten koruma oranı çok yüksektir.
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korur.
- Taşınması, bulundurması kolaydır.
Dezavantajları;
- İlişkiyi kesintiye uğratır.
- Çok nadir olarak üretildiği latex malzemesine karşı alerji gelişebilir.
• Spermisidler
Doğum kontrol yöntemi için kullanılan, spermleri öldüren kimyasal maddelerdir. Köpük, jel, krem formları vardır. Cinsel ilişki öncesi vajene yerleştirilir. Spermler, rahime ulaşmadan spermisidlerce öldürülür. Çok güvenilir bir yöntem değildir. Diyafram ve kondomla kombine kullanılırsa gebelik olasılığı iyice azalır.
Cinsel ilişkide yaklaşık 30 dakika önce spermisid vajene yerleştirilir. Aplikatörle uygulanarak mümkün olduğunca vajinanın derinine yerleştirilmelidir. Rahim ağzını kaplaması gerekir. İlişkiden sonra vajenin 6 – 8 saat yıkanmaması gerekir.
Avantajları;
- Bariyer yöntemlerinden biri ile kombine kullanılırsa %90 – 97 oranında gebeliği önler.
- Kullanımdan önce doktor muayenesi ve reçete gerektirmez.
- Pahalı değildirler.
- Vajinanın kayganlaşmasına yardım ederler.
Dezavantajları;
- Tek başına kullanıldıklarında %75 – 80 oranında gebeliği önlerler.
- Spermler üzerine öldürücü etkisi geçicidir. Yerleştirdikten sonra 30 dakikadan sonra etkinlikleri azalır.
- Nadiren alerjik reaksiyona neden olabilirler.
• Depo-Provera
Gebeliği önlemek için kullanılan enjeksiyon şeklinde uygulamadır. Depo-Provera, sentetik progesteron hormonudur. Depo-Provera enjeksiyonundan sonra yüksek progesteron düzeyi yumurtalıklardan yumurta salınmasını 3 ay engeller. Depo-Provera kullananlarda gebelik oranı %1’den azdır.
Her 3 ayda bir enjeksiyon şeklinde uygulanır. Farklı jenerikte iğneler vardır ve ayda bir enjeksiyon ugulamaları da vardır. Bu nedenle hangi formu kullandığınıza dikkat etmeniz gerekir. Üst koldan veya kalçadan kas içine uygulanır.
Doğum sonrası ilk enjeksiyon zamanı, emzirip emzirmediğinize bağlıdır. Eğer emziriyorsanız, doğum sonrası 6 hafta beklemeniz gerekir. Emzirmiyorsanız doğum sonrası 5 gün içinde ilk enjeksiyonu yaptırmanız gerekir.
Avantajları;
- En güvenilir doğum kontrol yöntemlerindendir.
- Enjeksiyondan 24 saat sonra gebeliğe karşı korumaya başlar.
- İlişkiyi kesintiye uğratmaz, içilecek hap, takılacak alet yoktur.
- Adet kanama miktarı belirgin olarak azalır.
- Sadece progesteron hormonu içerdiğinden östrojen kullanmanın sakıncalı olduğu kadınlarda güvenle kullanılabilir.
Dezavantajları;
- Düzensiz veya lekelenme tarzında adet kanamaları görülebilir. Zamanla enjeksiyonlar devam ettikçe, adet kanaması olmaz.
- Enjeksiyonlara son verildikten sonra adet kanamalarının geriye dönmesi ve doğurganlık zaman alabilir. Bu nedenle en az 1 yıl çocuk sahibi olmayı düşünmüyorsanız Depo-Provera’yı düşünmelisiniz.
- Kilo alımı, baş ağrısı, sinirlilik, karın veya sırt ağrısı, memelerde ağrı, güçlüksüz ve halsizlik, uyuşukluk, sivilce, cinsel istek azalması, depresyon, bulantı gibi progesteron özgü yan etkiler değişik sıklık ve şiddette görülebilir.
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz.
• Norplant
Hormon içeren (sadece progesteron) doğum kontrol yöntemidir. Küçük, ince ve fleksibl kapsül kadının kolunda cilt altına yerleştirilir ve buradan kan dolaşımına sürekli hormon salınımı yapar. Bu uygulama ile tıpkı hormonlu spiraldeki gibi beş yıl süreyle gebelik önlenebilmektedir. Uygulamadan yaklaşık 24 saat sonra kanda progesteron düzeyi gebeliği önleyecek düzeye ulaşır. Norplant, adetin ilk 5 günü içinde uygulanır. Rahimin iç zarının incelmesine neden olarak embriyonun rahim içine yerleşmesini önlediği gibi, vajinal salgının kalınlaşmasını sağlayarak spermlerin rahim içine ulaşmasını güçleştirir.
Kolun üst kısmına lokal anestetik uygulandıktan sonra ufak bir kesi yapılarak, 6 adet norplant kapsülü kesiden cilt altına yerleştirilir. Bu işlem yaklaşık 10 – 15 dakika sürer. Genellikle kesi yerine dikiş atmak gerekmez. Kesi yeri iyileşinceye kadar temiz ve kapalı tutulması önerilir. Kesi yerinde, hafif bir sızı olabilir. Çok nadiren yara enfeksiyonu gelişebilir. Şişlik ve kızarıklık enfeksiyon için uyarıcıdır, tedavi edilemezse kapsüllerin çıkarılması gerekebilir. Beş yılın sonunda kapsüllerin içinde bulunan hormon tükenir ve koruma etkisi ortadan kalkar. Eski kapsüllerin çıkarıldığı aynı gün yeni set takılabilir.
Avantajlar;
- Koruma etkinliği çok yüksektir ve uygulamadan sonra beş yıl etkinliği devam eder.
- Kapsüller uygulandıktan sonra ağrıya neden olmaz ve dışardan fark edilmez.
- Maliyeti beş yıl başka hormonal bir yöntemle kıyaslandığında benzerdir.
Dezavantajları;
- Progesteron düzeyinin artmasına bağlı yakınmalar depo proveradakine benzer.
- Düzensiz adet kanamaları, adetler arasında lekelenme tarzı kanamalar, adet süresinde uzama, hiç adet görememe gibi yan etkiler bazen istenilen etki de olabilir (anemiyi önlemek gibi)
- Cerrahi bir uygulama ile yerleştirilip, çıkartıldığı için mutlaka doktorunuz tarafından, sağlık kuruluşunda yapılmalıdır.
- Lokal enfeksiyon riski vardır.
• Tüplerin Bağlanması (Tüp Ligasyonu)
Uzman jinekologlar tarafından kadının fallop tüplerinin (yumurtayı rahme ulaştıran organlar) kapatılması amacıyla yapılan ameliyatın adı tüp ligasyonudur. Açık, tercihen de laparoskopik yöntemle, genel anestezi altında, ameliyathane koşullarında yapılır. Tüpler gebeliğin oluşmasında spermle yumurtanın buluştuğu bir kanaldır. Herhangi hormon üretimi yapmaz. Bu nedenle bu ameliyat sonrası menopoza girmek ya da cinsel isteksizlik yaşanması olası değildir. Ameliyat oldukça kısa sürelidir. Tekrarlanan sezaryen ameliyatlarında aynı operasyon içinde de yapılabilir.
Bu yöntem geri dönüşümsüz olarak kabul edilir. Bu nedenle doğurganlığını bitiren kadınlara önerilir. Tekrar açılması istendiğinde mikrocerrahi ameliyatı gerekir ve sonuçlar umulduğu kadar başarılı değildir. Böyle durumlarda tüp bebek tedavisi ile kadının tekrar gebe kalması sağlanabilir. Ameliyat için doğru zamana doktorla birlikte karar vermek ve olası risklerin tamamının konuşulması gerekir. Ameliyat sonrası istirahat süresi ameliyatın şekline gore değişir. Günümüzde laparoskopi ameliyatı konusunda deneyimli cerrahların sayısı artığından uygulamaların büyük çoğunluğu kapalı ameliyatlar şeklinde olmaktadır. Bu da iyileşme ve hastanede kalma süresini oldukça kısaltmaktadır. Bu ameliyat öncesi eşlerin mutlaka yazılı onayları alınmalıdır.
Avantajlar;
- Çocuk sahibi olmak istemeyen, doğurganlığını bitirmiş kadınlar için ideal bir yöntem olabilir. Koruma etkinliği doğru cerrahi metotlarla tamdır.
Dezavatajları;
- Geri dönüşümsüz bir yöntemdir.
- Uygulama ameliyatla yapılabildiği için, anestezi ve ameliyata ilişkin çok sayıda komplikasyon yaşanabilir. Bunların doktor tarafından ayrıntılı şekilde anlatılması gerekir.
- İşlem sonrası hastanede ve evde geçirilmesi gereken iyileşme dönemine ihtiyaç vardır.
- Çoğu özel sigorta bu ameliyatın giderlerini karşılamaz.
• Vazektomi
Erkeğe, uzman ürologlar tarafından uygulanan bir operasyondur. Testisten spermleri penise getiren vaz deferans denilen kanallar bilateral olarak kesilir. Operasyondan birkaç ay sonra menide sperm bulunmaz. Erkeğin cinsel fonksiyonları üzerine olumsuz etkisi yoktur. Sadece spermler testislerden semen içinde gelemez ve gebelik oluşmaz. Tıpkı kadınlardaki tüp ligasyonu ameliyatı gibidir. Geri dönüşümsüzdür. Doğum kontrolünü sağlayan en güvenilir yöntemlerden biridir.
Vazektomi ayaktan muayenehanede yapılabilecek ufak bir operasyondur. 15 – 20 dakikadan uzun sürmez.
Lokal anestezi ile yapılabilir. Operasyondan sonra hastanede kalış gerektirmez. Birkaç gün hafif ağrı, kesi yerinden kanama, akıntı olabilir. Kesi çevresinde morluk oluşabilir. Bir hafta içinde normal yaşantıya rahatlıkla dönülür.
Avantajları;
- Doğum kontrolünü sağlayan çok güvenilir bir yöntemdir.
- İlaç kullanımı veya araç uygulanmasını gerektirmez.
Dezavantajları;
- Operasyona bağlı lokal sorunlar yaşanabilir. Ağrı, şişlik, kanama gibi.
- Geri dönüşümsüz bir yöntemdir. Erkekliğin iyi düşünerek vermesi gereken bir karardır.
- Ameliyattan sonra birkaç ay gebelik ihtimali devam edeceğinden ek korunma yöntemi mutlaka kullanılmalıdır.
- Tekrar çocuk sahibi olmak istendiğinde tüp bebek yöntemi-tese ameliyatı ile mümkündür.
• Doğal Yöntemler
Takvim yöntemi, geri çekme yöntemi, emzirme süreci gibi durumlar kadını gebelikten istenilen etkinlikte korumaz. Bu nedenle bu yöntemler hakkında detaylı bilgi vermek yerine bunları gebelikten korunma yöntemi olarak tercih etmemenizi öneririm.
• Acil Kontrasepsiyon (Ertesi Gün Hapları)
İstenmeyen gebelikler korunmasız ilişkilerden sonra, prezervatif yırtılması durumunda ya da tecavüz gibi sıra dışı ve oldukça ağır travmalar sonrası gelişebilmektedir. Böyle durumların yaşanması durumunda yüksek doz hormon içeren ilaçlar ilişkiden sonraki ilk 72 saat içinde kullanıldığında etkinlik göstermektedir. Mekanizmasında rahim içindeki dokunun yapısını bozmak ya da yumurtlamayı bozmak olabilir. Hormon kullanımının sakıncalı olduğu hastalara önerilmez. Bu gibi durumlarda acil spiral uygulaması da etkin bir acil kontrasepsiyon yöntemi olabilir. İlacın alımından sonra bulantı hissi olabilir. Kusmanın engellenmesi gerekir. Bunun için bulantı önleyici ilaçlar ek olarak kullanılabilir. Bu yöntem sürekli başvurulmaması gereken, sadece acil durumlar için önerilen bir yöntemdir. İlacın kullanımından sonra adet kanaması başlayabilir ya da beklenen zamanda adet başlar. Adet gecikmesi durumunda mutlaka kanda gebelik testi yaptırılması önerilir.
• Doğum Kontrol Halkası
Son olarak yeniliklerden bahsedelim istiyorum. Çünkü artık doğum kontrol hapları aile ağacından türeyen, yepyeni bir yöntem Türkiye’de de kullanıma girdi. “Doğum Kontrol Halkası”. Bu halkada da doğum kontrol haplarındaki gibi iki tip hormon bir arada. Benzer mekanizmayla östrojen ve progesteron hormon kombinasyonu yumurtlama (ovulasyon) sürecini baskılayarak çalışıyor. Bu halkayı çekici kılan en önemli şey yirmi bir gün boyunca hap yutmak zorunluluğunu ortadan kaldırması. Çünkü vajinaya yerleştirilen halka üç hafta boyunca düzenli ve aynı seviyede hormon salınımına devam ederek hamilelikten koruma görevini başarıyla yerine getiriyor. Vajende yabancı bir halkanın varlığı ya da bunun uygulanması sırasındaki endişeler anlaşılabilir. İlk uygulamanın doktorunuz tarafından yapılması ve size öğretilmesi bu endişenin yersiz olduğunu gösterecektir. Hele de adet dönemlerinde tampon kullanabilen kadınlar için uygulama çok benzer ve kolaydır. Çömelerek, yatarak ya da ayakta (bir ayağın basamağa konularak yükseltilmesiyle) sizin için ideal pozisyonu bulmak gerekir. Halka ortasından bastırılarak vajene yerleştirilip, hafif iterek ilerlemesi sağlanır. Halkanın doğal pozisyonuna vücut ısısıyla yumuşayarak geldiğini biliyoruz yani parmakla derinlere doğru güç uygulamaya gerek yoktur. Çıkartma zamanı geldiğinde de gene aynı pozisyonda, işaret parmağınızla halkayı kolaylıkla bulup, dışarı alabilirsiniz. Adet kanmasının ilk gününde vajinaya yerleştirilmesi durumunda koruma etkinliği hemen o ay için başlar. Adetin 2-5. günleri arasında da uygulanabilir ancak doğum kontrol haplarındaki gibi ilk on gün için ek korunma yöntemi kullanılması önerilir. Bu halka üç hafta vajende kaldıktan sonra çıkartılır ve bir hafta halkasız zamanda vajinal kanama olur. Bu kanama miktarı gene haplardaki gibi azalmış bir adet kanamsıdır ve halkanın olağan etkisidir. Bir hafta verilen aranın ardından yeni bir halka gene yirmi bir gün vajende kalmak üzere uygulanarak bu yöntemle korunmaya devam edilir.
Yeni bir yöntemden bahsedince aklınıza gelebilecek olası sorulara cevaplar bulalım istiyorum.
Soru: Bu halka benim ya da partnerim tarafından hissedilir mi?
Cvp: Kadınların çok azı halkayı ilişki esnasında hissettiğini ifade ederken, erkek parterlerin %15’i hissettiklerini ama bunun cinsel isteği azaltmadığını söylüyor.
Soru: Halka kilo, ödem yapar mı?
Cvp: Halkanın diğer doğum kontrol haplarıyla kıyaslandığında su tutma ve yağ dokusunda belirgin artış yapma yan etkisi çok daha azdır. Yani sorunun cevabı iştah artışınız olursa ve kendinizi yemek konusunda tutamazsanız kiloyu halka değil, yediğiniz kalorili besinler yapar.
Soru: Vajinal enfeksiyonları arttırır mı? Vajinal enfeksiyon tedavisi yapılırken etkinliği azalır mı?
Cvp: Evet.Vajinitleri %15oranında arttırdığını söyleyebiliriz. Ancak enfeksiyon varlığı ilacın etkinliğini azaltmaz ve halkanın varlığı tedavi için önerilecek fitiller için engel değildir.
Soru: Ara kanama yapar mı?
Cvp: Evet, yapabilir. Ancak son jenerasyon, düşük dozlu hormon içeren doğum kontrol hapları kadar bir risk vardır. İlk üç ayın sonunda sıklıkla bu şikayetler ortadan kalkar.
Soru: Baş ağrısı, memede hasasiyet yapar mı?
Cvp: Baş ağrısı ve memede hasasiyet, hormonal yöntemlerde tetikleniyor ise aynı etki halkada da görülebilir. İlacı bırakma nedeni değildir.
Soru: Düşer mi, kaybolur mu? Düşerse ne yapmak gerekir?
Cvp: İyi yerleştirilmediğinde düşme riski olabilir. Bazen ilişki sonrasında çıkabilir. Fark edildiğinde eğer 3 saati geçmemiş ise ılık su ile yıkanarak tekrar vajene yerleştirilmesi yeterlidir. Ancak 3 saatten uzun süre geçmiş ise ya da halka bulunamıyor ise yenisi uygulanmalı ve ek korunma yöntemine başvurulmalıdır.
Soru: Birlikte tampon kullanılabilir mi?
Cvp: Evet halka ile birlikte adet kanaması durumunda tampon, uygun şekilde kullanılabilir.
Soru: Başka ilaçlarla birlikte etkinliği azalır mı?
Cvp: Hayır etkinliği azalmaz. Çünkü bu halkadan salınan hormon vajen duvarından emilerek direkt kana karışır ve karaciğerden metabolize olmaz. Yani ağızdan alınan ilaçlar gibi karaciğere uğramadığından hem etkinliği yüksektir, hem de başka ilaçların varlığı etkinliğini değiştirmez.
Soru: Sigara içen kadınlar kullanabilir mi?
Cvp: Günde 5 taneden fazla sigara kullanan kadınlara önerilmez. Tıpkı diğer doğum kontrol hapları gibi.
Soru: Başka bir korunma yönteminden halkaya geçmek istenirse ne yapılmalı?
Cvp: Kullanılan yönteme göre örneklemek gerekir ise; doğum kontrol haplarından sonra geçilecek ise ara yedi günlük boşluktan sonra hap yerine halka vajene uygulanarak korunmaya devam edilebilir. Ya da spiral çekildikten hemen sonra takılabilir. Ancak bu yeni bir yöntem olduğundan doktorunuzla görüşüp gerekli önerileri almak en doğru olanıdır.
Soru: Kimler kullanamaz?
Cvp: Doğum kontrol haplarını önermediğimiz migren varlığı, damar içi pıhtılaşma sorunları, sigara kullanımı, ailede meme kanseri varlığı gibi durumlarda halka da önerilmez. Bunun dışında çok doğum yapmış, vajinal dokuda gevşeklik, sarkma olan hastalarda kullanımı önerilmez.
Her yeni gelen yöntem bir öncekinin devamıdır aslında. Her gün ilaç kullanmak istemeyen, doğum kontrol haplarından zarar görmemiş, güvenilir bir yöntem tercih edenler için doktor muayenesinin ardından önerilebilir ve güvenle kullanılabilir.
